در بخشهاي گذشته برخي از نقطه نظرهایی را درباره ترجمه پذيري مورد بررسی قرار دادیم كه از انديشه زبان شناسان، فيلسوفان، نشانه شناسان، و فرهنگ شناسان سرچشمه گرفته بود. به دليل واگرايي غالب ميان اين دیدگاهها، دشوار است كه بتوان موضعي مشترك را  به جهت رسيدن به يك جمع بندي اولیه در حوزه مطالعات ترجمه، درباره مفهوم «ترجمه پذيري» سنتز كرد.

تنها عنصري كه به شكلي شفاف از مجموع اين دیدگاه ها پديدار مي شود شايد آن باشد كه مفهوم «ترجمه»، مفهومي نامعین (indefinite ) است. ديدگاههاي فراواني درباره انواع رابطه ها ميان زبان و فرهنگ،‌ و زبان و انديشه وجود دارد. ديديم كه از نظر لوتمان، زندگی زایا در سپهر نشانه اي در واقع همان ازدحام ترجمه هاست. از اين نقطه نظر، ترجمه پذيري گونه اي كلروفيل است براي فوتوسنتز حيات فرهنگی، كه بدون آن فرهنگ خواهد مُرد.

 

در لحظه اي كه فردي مفهومي را درك مي كند، در چهارچوب پوياي "ارتباط زباني-متني-فرهنگي" مي توان اين عمل را يك ترجمه بنیادین (radical translation phenomenon ) دانست. اما اگر از یک طرف هر كس بتواند پديده اي را به شيوه خود درك (ترجمه) كند، و به اين ترتيب نقشي بی واسطه و شخصی در سپهر نشانه اي بازی کند، باید دانست که از سوی دیگر گونه اي «دريافت استاندارد» (standard peception ) نیز وجود دارد، يعني يك حالت استاندارد و تعريف نشده (undefined ) كه در آن يك متن خوانده (تفسير) مي شود، كه در اين خوانش (تفسير) برخي از دلالتهای ضمنی (connotations ) متني و فرهنگي آن متن فهم مي شوند.[1]

 

وراي امكان تفسير به شكلي آزادانه از هر پديده فرهنگي، كه ممكن است به حدی برسد كه اكو  (Eco ) آن را «رمزگشايي انحرافی» (aberrant decoding ) ناميده است،

 

فرهنگ به مثابه آموزش (education )، به مثابه حافظه (memory )، و به مثابه درك خواننده ی هر متن تازه، بسته به تجربه فرهنگي آن فرد نیز وجود دارد، تا به حدي كه به يك معنا هر متني در دستان يك خواننده، پيشتر [از سوی او] خوانده شده است؛ به عبارت ديگر، [متن] به سرعت در معرض قواعد مرسوم (customary rules ) قرار می گيرد، موارد خاص (peculiarities ) آن حذف می شوند (neutralized )، و تازگی های (novelties ) آن از دست می روند. در حالي كه در مقابل [آن حد رسیدن به رمزگشایی انحرافی]، متن دربردارنده تصويري از مخاطب [مفروض خود] است، که این یعنی همان امكان وجود يك درك بهينه [و غیرمحنرف از متن].[2]

 

از ديدگاه توروپ، از آنجا که نمي توان يك رويكرد واحد [در پرداخت] به مسأله ترجمه پذيري داشت، این امكان وجود دارد که سه رويكرد روشن و واضح [به ترجمه پذیری] را از یکدیگر جدا کنیم:

 

ترجمه پذيري به مثابه يك بُعد زباني-فرهنگي و بوطيقايي متن: رويكردي كه فرد را وادار می کند تا طيف ترجمه پذيري/ترجمه ناپذيري را حول محور متون و ويژگيهاي ذاتی آنها، و مستقل از تعامل ميان متن و خواننده ببيند، يعني [مسأله ترجمه پذیری و ترجمه ناپذیری یک متن را] جداي از استنتاج یک فرد ببیند.

 

ترجمه پذيري یک واحد ادراكي (perceptive unit ) يا یک واحد مفهومي (conceptual ) يك متن: این همان دیدگاهی است كه در بخش پيشین ديديم. اما در اينجا متن در شکل يک چارچوب (fragment ) مورد توجه قرار مي گيرد، نه به مثابه يك كل (whole )؛

 

ترجمه پذيري به مثابه قابلیت از پیش معین کردن (pre-definability ) دريافت يك متن در  يك فرهنگ مشخص؛ در اين حالت، ارتباط ميان يك متن مشخص و يك فرهنگ مشخص مورد تأكيد قرار مي گيرد، و تعاملات بالقوه مورد تحليل قرار مي گيرند.

 

مترجمين مي توانند يكي از اين ابعاد را برگزينند و آنها را به مثابه عناصر مختلف غالب (dominants ) در رويكرد به متني كه مي خواهند ترجمه كنند، در نظر بگيرند.

 

به جز اين گروه از عناصر غالب، كه به متن مربوط مي شوند، خود متن پیشین (prototext )، خود مترجم، و فرهنگ مقصد، نيز مي توانند به مثابه عناصر غالب در امر ترجمه مورد توجه واقع شوند.

 

در مورد نخست، متن اصلي [prototext ] ترجمه پذيري بهينه خود را ديكته مي كند. در مورد دوم، مترجم، به مثابه يك شخصيت خلاق، از طریق انتخاب روش ترجمه نقش خودش را در متن ترجمه بازی می کند، و از طریق انتخاب روش ترجمه اش، سطح ترجمه پذيري را تعریف می کند. در مورد سوم، مترجم استراتژي اش را بر خواننده مفروض متن پسين بنا مي دهد، يا بر هنجارهاي فرهنگي (اجتماعي، سياسي)؛ به عبارت ديگر، او درجه ترجمه پذيري را بر مبناي شرایط و زمینه ادراك تعريف مي كند. اينها سه گونه كلي از ترجمه پذيري هستند.[3]

 

بعلاوه توروپ، پنچ پارامتر ترجمه پذيري را از يكديگر جدا مي كند،‌كه هر كدام با يك راهبرد برای ترجمه همخواني دارند. اجازه دهيد كه نگاهي به جدول زير بياندازيم كه در ستون سمت راست، توضيح هر يك از پارامتر ها و در ستون سمت چپ، راهبرد متناسب با آن آمده است:[4]

 

                   ترجمه پذیری فرهنگ

                  

 

در درس بعد، يك به يك هر يك از اين پارامترها و استراتژيهاي متناسب با آن را مورد بررسي قرار خواهيم داد.

 

Bibliographical references

ECO U. Interpretation and Overinterpretation. Umberto Eco with Richard Rorty, Jonathan Culler, Christine Brooke-Rose; edited by Stefan Collini. Cambridge, Cambridge University Press, 1992. ISBN 0521402271 (hard) 0521425549 (pbk.).

TOROP P. La traduzione totale. Ed. by B. Osimo. Modena, Guaraldi Logos, 2000. ISBN 88-8049-195-4. Or. ed. Total´nyj perevod. Tartu, Tartu Ülikooli Kirjastus [Tartu University Press], 1995. ISBN 9985-56-122-8.

---