"Mein Verfahren ist ja nicht so bequem wie das der populären Chiffriermethode, welche den gegebenen Trauminhalt nach einem fixierten Schlüssel übersetzt; ich bin vielmehr gefaßt darauf, daß derselbe Trauminhalt bei verschiedenen Personen und in verschiedenem Zusammenhang auch einen anderen Sinn verbergen mag."¹

Mijn manier van werken is natuurlijk niet zo gemakkelijk als die van de populaire coderingsmethode, die een bepaalde droominhoud volgens een vastgelegde sleutel vertaalt; ik ga er veeleer vanuit dat dezelfde droominhoud bij verschillende personen en in verschillende verbanden ook een andere betekenis kan verbergen.

In de vorige les hebben we de werking van de vertaalgeheugens leren kennen, eerder vanuit een theoretisch gezichtspunt dan vanuit de praktijk. We zullen nu een begin maken met een praktische beschouwing van een van deze programma’s, en wel Wordfast.

Er bestaan andere, soortgelijke programma’s. Het meest bekende is misschien wel Workbench, maar het is stellig de moeite waard te beginnen met Wordfast, in de eerste plaats omdat het een van de hulpmiddelen is die via het portaal van Logos gratis ter beschikking worden gesteld van alle gebruikers, met een handboek in alle talen, en in de tweede plaats omdat het een van de meest veelzijdige en gebruiksvriendelijke toepassingen is.

Laten we om te beginnen kijken naar hoe men aan Wordfast komt. Men moet verbinding maken met de site www.wordfast.org, klikken op "download" en het gecomprimeerde bestand laden op de eigen computer, in een willekeurige map.

Het valt hiernaast aan te bevelen ook het handboek te downloaden; ook dit is gratis. Hiertoe moet men klikken op het woord "manuals" op de rode balk in het bovenste deel van het scherm. Nu wordt de pagina geopend met de talen waarin het handboek beschikbaar is. Hier volstaat het links in de lijst van talen te klikken op de taal waarin men de tekst wil downloaden.

Zowel het programma als het handboek nemen zeer weinig ruimte in beslag, zodat het downloaden ervan zeer snel in zijn werk gaat ook bij wie geen internet via de kabel heeft, maar het met een gewone telefoonlijn moet stellen.

Daar ook dit hulpmiddel voor een deel gebaseerd is op de vrijwillige bijdrage van gebruikers, wordt voor de ontbrekende talen (zoals het Fries) de inzet van gebruikers die een vertaling willen maken, bijzonder gewaardeerd. Wie zich daartoe geroepen voelt kan schrijven naar info@wordfast.org. De beloning waar men van uit kan gaan is, afgezien van de persoonlijke voldoening, dat men een beetje reclame voor zichzelf maakt: naam en adres van de vertaler worden zowel in het handboek als op de pagina met de links naar de verschillende versies van het handboek opgenomen

(http://www.wordfast.org/site/manual.html).

Heeft men eenmaal het programma geladen, dan moet het nog geïnstalleerd worden. Een van de grote voordelen van Wordfast is dat het niet als zelfstandig programma functioneert, maar als het ware wordt toegevoegd aan Word: daardoor heeft men bij het werken geen extra programma en venster te beheren.

Om Wordfast te installeren volstaat het om het bestand wordfast.dot te kopiëren naar de map van Word met de naam "startup". Vanaf nu verschijnt telkens wanneer men Word opent in de taakblak een extra icoontje, en wel het volgende:

Wanneer men Wordfast niet nodig heeft, kan men het icoontje ignoreren en hoeft men er niet aan te denken. Aan het werken met Word verandert dus helemaal niets ten opzichte van wat men gewend is. Wanneer men echter Wordfast wil gebruiken, moet men na het te vertalen document te hebben geopend, tweemaal klikken op het icoontje van Wordfast. Dit ontvouwt zich nu tot de taakbalk van de instrumenten van Wordfast, die er als volgt uitziet:

De teksten onder de icoontjes staan niet op de balk, maar zijn hier toegevoegd om de werking van de diverse icoontjes (en de diverse instrumenten) beter te illustreren).

We hebben in de vorige les gezien dat men werkt met een bestand dat een vertaalgeheugen bevat. We zullen nu zien hoe men een nieuw geheugen aanmaakt en configureert. Na de taakbalk van Wordfast te hebben opgeroepen moet men klikken op het icoontje uiterst rechts (met de cursieve "f" erin), dat staat voor "wordfast", zodat een venster opengaat:

Nu moet men klikken op de knop met de woorden "New TM", die betekenen: "nieuw vertaalgeheugen", en antwoord geven op de gestelde vragen.

De eerste betreft de taal van de brontekst. Om de taal aan te geven moet men zich houden aan de desbetreffende ISO-normen, en vooral aan de ISO 639-norm, die men kan vinden in een tabel op de volgende site: http://www.lisa.org/iso639.html.²

Men moet die opgeven in een code van vijf schrifttekens, bestaande uit:

twee letters die overeenkomen met de taal volgens de tabel (NL voor Nederlands, IT voor Italiaans, EN voor Engels, FR voor Frans enzovoorts);

een afbreekstreepje -

twee letters voor de plaatselijke variant van de taal (IT voor het Italiaans van Italië, US voor het Amerikaanse Engels, CH voor het Frans of Duits gesproken in Zwitserland enzovoorts).

Zo geeft ES-CL het Spaans aan dat in Chili wordt gesproken, terwijl ET-01 het Estisch in het algemeen aanduidt (01 geeft aan dat er geen plaatselijke varianten van de taal bestaan). In elk geval bevat ook het handboek een tabel met de codes van de belangrijkste talen ter wereld.

Na de taal van de brontekst te hebben ingevoerd en op de knop te hebben geklikt om de invoer te bevestigen, verschijnt het venster dat vraagt naar de taal van de doeltekst, die net als hiervoor beschreven moet worden aangegeven. Na bevestiging opent automatisch een bestand dat grotendeels onbegrijpelijke tekens bevat, met een venster dat ons vraagt een naam te geven aan het geheugen en dat op te slaan. Men kan elke gewenste naam aan het geheugen geven. Natuurlijk verdient het aanbeveling, vooral wanneer een vertaler werkt met verschillende combinaties van talen en in verschillende vakgebieden, de naam zo te kiezen dat men er de soort vertaling uit kan afleiden:

bijvoorbeeld: "mechanica RU-EN", of "telefonie EN-ES", of ook "Bronte EN-DE".

Als een vertaler in dezelfde vaktechnische sector werkt, maar in beide richtingen (bijvoorbeeld Russisch-Engels en Engels-Russisch), dan hoeven daarvoor geen twee afzonderlijke geheugens te worden gecreëerd, die elk dezelfde woorden bevatten. Men kan dan gebruik maken van hetzelfde geheugen na dit aan een procédé van inversie te hebben onderworpen, zoals we in de volgende lessen zullen zien. Een van de dingen die men alvorens te kunnen beginnen moet doen, is zich registreren. Nadat men het gratis programma heeft geladen, is men namelijk nog niet in bezit van een gebruikslicentie, en dat brengt met zich mee dat men slechts geheugenbestanden tot 256 vertaaleenheden (translation units, TU) kan gebruiken. Om zich te registreren en de licentie te verkrijgen, moet men de site www.wordfast.org opgaan en klikken op "register".

Tot dit moment heeft het Wordfast-scherm en wit veld naast het licentienummer. Als men dit formulier invult op de pagina http://www.wordfast.org/site/register.html, waar slechts om enkele gegevens wordt gevraagd en na zijn installatienummer te hebben opgegeven, dat in het zojuist verschenen scherm links van het witte veld van het licentienummer te lezen is, dan ontvangt men op zijn eigen e-mailadres binnen enkele minuten zijn licentienummer, dat moet worden ingevuld in het witte veld. Van nu af aan is men geregistreerd gebruiker van Wordfast zonder enige beperking aan het gebruik van het vertaalgeheugen.

Nu we de voorbereidende handelingen hebben verricht, zullen we in de volgende les echt gaan werken met Wordfast.

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),