به درس پایانی بخش نخست از این دوره آموزشی رسیدیم، که نخستین بار بر روی تارنمای www.logos.it منتشر شد و پس از آن به شکل کتاب بیرون آمد. اکنون زمان یک جمع بندی از بخش پیشین رسیده است و نیز اینکه بگوییم در سه بخش پیش رو قرار است که چه سخن بگوییم.

کسانی که این دوره آموزشی را به شکل اینترنتی گذرانده اند، توانسته اند که طرح کلی آن را ببینند که شامل ساختار هر پنج بخش است. این دوره، دوره ای آموزشی درباره ترجمه عمومی است، به این معنا که به ترکیبات زبان خاصی نمی پردازد، بلکه هدفش ارائه دانشی پایه به همه مترجمان و دانشجویان رشته ترجمه است.

بخش نخست به مثابه درآمدی بر بحث بود. در این بخش تلاش کردیم تا پایه های نظری مفاهیم اساسی را بنیان بنهیم، البته بدون آنکه هر یک از مراحل فرآیند ترجمه را بشکافیم و توضیح دهیم.

بخش بعدی این دوره آموزشی، به نخستین مرحله از فرآیند ترجمه اختصاص یافته است که در آن تلاش داشته ایم تا فرآیند ترجمه را تقسیم بندی کنیم. این مرحله، مرحله «دریافت» (perception ) است. مترجم در نظام ارتباطی در جایگاه ویژه ای قرار دارد: او خوانشگر متن پیشین یا متن اصلی است و مؤلف متن پسین. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا برای دست یافتن به شناختی با دقت بالا از ماهیت مرحله نخست فرآیند ترجمه [یعنی مرحله دریافت] به بررسی دریافت خوانشگر متن اصلی، یا به بیانی مشخص تر، به بررسی دریافت مترجم از متن اصلی بپردازیم — همانگونه که در درسهای ششم و هفتم از بخش نخستین نیز اشاره ای به این بحث داشتیم.

بخش دوم این دوره آموزشی — که در قالب 40 درس ارائه خواهد شد — به این موضوعات خواهد پرداخت: دریافت و تفسیر متن، دور هرمنوتیکی متن حاصل از ترجمه، مسائل مربوط به تجزیه و تحلیل متن با رویکرد ترجمه آن، و سر آخر مسائل مربوط به عنصر غالب و رهیافتهای ترجمه.

بخش سوم این دوره — که به موضوع آفرینش (production ) اختصاص یافته — به آن مرحله از فرآیند ترجمه می پردازد که در آن متن اصلی، آنسان که مترجم آن را درمی یابد در زبان و فرهنگ مقصد انعکاس می یابد. مسأله زمان-مکان (chronotope ) و فاصله زمان-مکانی میان متن اصلی و متن محصول ترجمه در اینجا اهمیت چشمگیری می یابد. در مرحله دریافت مترجم از متن اصلی، عنصری نو، پا به میدان می گذارد و آن مخاطب است، یعنی خواننده مفروض متن حاصل ترجمه که با محوریت اوست که رهیافتهای ترجمه خلق می شوند.

گذشته از این در بخشی که به بحث آفرینش اختصاص یافته فرصت مناسبی یافته ایم تا درباره برخی کلیشه هایی که در مطالعات ترجمه یافت می شوند، بحث کنیم. مقصود ما مفاهیم انطباق (adaptation )، دقت (accuracy )، هم ارزی (equivalence )، و آزادی (freedom ) [در ترجمه] است. سرآخر، این امکان بوده تا به بررسی انواع ترجمه و ویژگی های خاص هر کدام بپردازیم. در این بخش همچنین به تحلیل و بررسی ترجمه فنی-علمی پرداخته ایم و در کنار آن مسائلی را که به اصطلاحات خاص هر گروه و صنف می پردازند، ترجمه برای تلویزیون و سینما، ترجمه متون ادبی، و برخی دیگر از انواع ترجمه، مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم.

علاوه بر این موارد، برای آفریدن یک متن، مهم است که قواعدی کلی را درباره عبارت پردازی متون بدانیم. در آغاز بخش نخست این دوره که از حضورتان گذشت، برخی قواعد ایزو (ISO ) را درباره نمایه، چکیده، کتابشناسی، قواعد مربوط به ویرایش، کامای معکوس، علائم سجاوندی و غیره بررسی کردیم.

بخش چهارم این دوره که آن را بخش «ابزار» نامیده ایم، به نحوی پیوستی است برای بخش سوم. در حالی که در بخش «آفرینش» به تحلیل آن مرحله از فرآیند ترجمه پرداخته ایم که در آن متن حاصل از ترجمه، یعنی متن پسین آفریده می شود، در بخش ابزارها به بررسی ابزارهایی می پردازیم که با آنها آفرینش شکل نوشتاری متن ممکن است. در این بخش، ما شاهد بررسی ابرارهای فنی، مانند کاغذ، رایانه، و منابع اینترنتی، حافظه های ترجمه، پایگاههای داده مربوط به اصطلاحات، و ابزارهایی برای تحلیلهای واژگانی و تحلیلهای مربوط به سبک هستیم.

بخش پنجم که به مبحث پذیرش (Reception ) اختصاص یافته به بررسی شیوه ای می پردازد که از طریق آن متن پسین، یعنی متن حاصل ترجمه، به فرهنگ مقصد وارد می شود و در آنجا پذیرفته می شود. در نگاه نخست ممکن است که به نظر برسد در این مرحله دیگر مترجم موضوع بحث قرار نمی گیرد بلکه بیشتر ناشر، عامل بازاریاب یا متخصص فرهنگ و روابط فرهنگی را مورد توجه قرار می دهد. در واقع ما بر این باوریم که این مسأله بسیار اساسی است که ما بدانیم مقصد نهایی متن حاصل ترجمه کجاست، و این تأکید به منظور فهم عملکرد آن فرآیندی است که آن متن حاصل ترجمه را آفریده است. نیز این تأکید به منظور درک این موضوع است که چگونه باید رهیافتی برای ترجمه پی ریزی کنیم و اینکه چگونه باید خواننده مفروض ترجمه را تصور کنیم.

کسانی که این دوره را از آغاز یا از طریق اینترنت پی گرفته اند، یا اینکه شکل انتشار یافته آن به صورت کتاب را خوانده اند، این بخت را دارند که در آزمونی مربوط به آن شرکت کنند و برای موفقیت در هر آزمونی هم گواهی دریافت کنند. برای هر بخش از این دوره آزمونی ارائه خواهد شد. این آزمونها هر سال سه بار در خرداد، مهر و بهمن ماه برگزار خواهند شد. کسانی که آزمونها را با موفقیت طی کنند، گواهی ای دریافت می کنند دال بر اینکه دارنده گواهی هم در آزمون شرکت کرده و هم آن را با موفقیت طی کرده است.[1]

تمرینهایی که به شکل پیوست در آخر هر بخش از این دوره ارائه شده اند، تمرینهای بسیار خوبی برای سنجش سطح دانش فرد در ارتباط با آزمونهایی که برگزار می گردد، هستند.[2]