Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO), üretim kriterlerini ve çeşitli alanlardaki belge sunum formalitelerinde standardizasyon sağlamak amacıyla, uluslararası normlar tasarlar. Böylesi bir standardizasyon, uluslararası ilişkileri kolaylaştırır; zira bilgi ve ürün alışverişinde uyulması gereken uluslararası parametreleri belirler.

Merkezi Cenevre'de bulunan ISO, birçok ulusal standardizasyon kuruluşundan oluşur. Bu kuruluşlar, uluslararası normlar saptama konusunda katkıda bulunmanın yanı sıra, bazı durumlarda, normların ulusal boyutlarının özel yönlerini de belirler. İtalya'da, merkezi Milano'da bulunan UNI, Ulusal Standardizasyon Kuruluşu vardır. Bazı normlar yalnızca ISO, bazıları ise UNI olarak bulunur. Birtakım normlar ise ISO - UNI olarak yer alır, yani ISO normunun İtalya'da hangi saptanmış ulusal kriterlere göre kabul edildiğini gösterir.

Çeviri konusunda, henüz belirli bir İtalyan normu yoktur, ancak 1977 yılında çıkan ve İtalya dahil, 24 ülkenin kabul ettiği ISO 2384 normu bulunmaktadır. Tam olarak başlığı, "Dokümantasyon - Çevirilerin Sunumu"dur ve iki ana sorun ile ilgilenir:

• hangi ölçütlere göre çevirinin özgün metnin yerini aldığı kabul edilebilir;
• hangi ölçütlere göre çeviriden özgün metne geri dönülebilinmelidir.

Konumuz çevirinin öğrenilmesi olduğuna göre, resmi tanımlama ve normlardan yola çıkmak elzemdir. Zira, günlük yaşamdaki çevirileri incelersek, kayda değer biçimde şaşkınlığa uğrayabiliriz: çoğu kez bu normlar dikkate alınmamıştır. Ne yazık ki, çeviriyi yayımlayan kişilerce bile bilinmemektedirler.

Önemle ve öncelikle belirtmeliyiz ki, burada tanıtılan norma bu kurs boyunca kayıtsız şartsız uyulacak değildir: her çeşit çeviri için, her zaman geçerli sayılamayacak ve her zaman tümüyle bağlayıcı nitelik taşımayan durumlar da söz konusu olacaktır.

ISO 2384 normu, belgelerin tam, kısmi veya kısaltılmış çevirisi konusunda geçerlidir, ancak bazen makalelerin başında yer alan ve dünyada en yaygın olan diller kullanılarak, örneğin İngilizce ile yazılan sentetik özetler, yani çalışma özetleri için geçerli değildir.

Normun dördüncü maddesi, bir çevirideki zorunlu ve seçmeli öğeleri liste halinde sunar ve yayınları dört ana grupta toplar: kitaplar, süreli yayınlar, süreli yayınlardaki makaleler, lisanslar.

Kitaplar veya tek olarak yayımlanan diğer yayınlar konusunda, çevirilerde belirtilmesi gereken noktalar şunlardır:

• özgün metnin yazar(lar)ının adı ve soyadı. Bu yazar(lar)ın tam olarak niteliği: tek yazar mı, birkaç yazar mı (örneğin bir şirket mi söz konusu), başredaktör, bilimsel redaktör;
• çevirisi yapılan yapıtın adı veya özgün yapıtın adının çevirisi;
• ne tür bir çeviri olduğu; tam, kısmi veya kısaltılmış mı (bu son iki durumda, hangi bölümlerin çevrildiği ve hangilerinin atlandığı açıkça belirtilmelidir);
• çeviriden sorumlu kuruluş, çevirmen(ler)in ve başredaktörün veya bilimsel redaktörün ya da çeviriyi yayımlayan kişinin adı ve soyadı;
• Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN): süreli olmayan her yayına verilen sayı: kitabın yayımlandığı ülke, yayıncı ve kitap adı hakkında bilgi içerir;
• saklı tutulan çeviri haklarının belirlenmesi.

Belirtilmesi zorunlu olmayan noktalar ise şunlardır:

• çeviri(nin) dili;
• seri adının çevirisi.

Özgün belgelere ilişkin bilgi verirken, zorunlu olarak belirtilmesi gerekenler şunlardır:

• özgün dilde yapıt adı;
• özgün dildeki yayının yayın yeri ve tarihi;
• kaçıncı baskı olduğu (birinci, ikinci,vb.);
• yayıncı;
• özgün yapıtın dili;
• ISBN numarası.

Dizinin adını ve özgün belgenin dizideki sayısını belirtmek zorunlu değildir.

ISO 2384 normu, ender olarak baş gösterebilecek bir durumu da göz önüne alır: çeviri özgün dilden olmayıp (örneğin, Arapça'dan İtalyanca'ya), üçüncü bir dil aracılığıyla yapılmış olabilir (örneğin, önce Arapça'dan Fransızca'ya, sonra Fransızca'dan İtalyanca'ya: yıllar boyunca "Binbir Gece Masalları" İtalyanca'ya böyle çevrildi).

Bu durumda, aracı konumundaki çevirinin belirtilmesi gereken öğeleri, şunlardır:

- başlığı;

• yayın tarihi ve yeri;
• yayın sayısı;
• aracı konumundaki dil;
• ISBN numarası.

Süreli Yayınlar

'Süreli yayınlar' ifadesiyle, belirli bir sıklıkta yayımlanan herhangi bir yayın kastedilmektedir. Bu terimin kapsamına, günlük gazetelerden, her yıl veya birkaç yılda bir yayımlanan süreli yayınlara kadar, her tür süreli yayın girer.

Bir süreli yayının çevirisine ilişkin, yayınlarda zorunlu olarak belirtilmesi gereken, bilgi içerikli ögeler şunlardır:

• süreli yayının çevirinin yapıldığı dilde adı;
• çevirinin türü: tüm metin; kısmen çeviri veya kısaltılmış çeviri(son iki durumda, hangi bölümlerin çevrilip, hangilerinin çevirisinin yapılmadığı, belirtilmelidir);
• çeviriden sorumlu kişi, kuruluş, redaktör veya yayıncı;
• yayın yılı ve çevirilen bölümün cildi ile sayısı; sayfa sayısı;
• yayıncı;
• anahtar ad (International Serials Data Systems- ISDS- tarafından saptanır)ve süreli yayınlar için ISBN'nin karşılığı olan ISSN (International Standard Serial Number).

Aşağıdaki öğeleri belirtmek ise isteğe tabidir:

• çevirinin dili;
• çevirinin yayın yeri ve yılı;
• çevirinin nasıl sağlanabileceği konusunda bilgi (belirtici nitelikli sayı, tarih, fiyat);

Süreli yayında yayımlanan özgün metne ilişkin, zorunlu olarak belirtilecek öğeler şunlardır:

• süreli yayının özgün adı;
• hem bölümün hem diğer kaynakça ile ilgili öğelerin yayın yılı, cildi, sayısı (çeviriden farklılık söz konusu ise);
• özgün belgenin dili;
• çeviri sayfalarının ardından, parantez içinde özgün metnin sayfaları;
• anahtar ad ve ISSN.

Özgün metnin yayın yerini belirtmek zorunlu değildir, ancak süreli yayını belirleyici bir nitelik taşıyorsa, kesinlikle yazılmalıdır.

Katkılar ve makaleler

Bir yapıt, birçok yazara ait metinlerden oluşuyorsa, her metne "katkı" adı verilir. Kolayca anlaşılacağı üzere, bir süreli yayında yer alan katkıya, "makale" adı verilir.

Bir katkının ya da makalenin çevirisi yayımlandığında, çeviriye ilişkin zorunlu olarak belirtilmesi gereken öğeler şunlardır:

• özgün metnin yazar(lar)ının adı ve soyadı. Bu yazar(lar)ın tam olarak niteliği: tek yazar mı, birkaç yazar mı (örneğin bir şirket mi söz konusu), başredaktör, bilimsel redaktör;
• makale adının çevirisi;
• ne tür bir çeviri olduğu; tam, kısmi veya kısaltılmış mı (bu son iki durumda, hangi bölümlerin çevrildiği ve hangilerinin atlandığı açıkça belirtilmelidir);
• çeviriden sorumlu kuruluş, çevirmen(ler)in ve başredaktörün veya bilimsel redaktörün ya da çeviriyi yayımlayan kişinin adı ve soyadı;
• çevirinin nasıl sağlanabileceği konusunda bilgi (belirleyici sayı, tarih, fiyat).

Verilmesi zorunlu olmayan bilgiler ise şunlardır:

• çeviri dili;
• çevirinin yayın yeri ve tarihi;
• süreli yayınlardan alınan makalelerin çevirisi söz konusu değilse, ne tür bir belgeden alındığı belirtilmelidir;
• ön baskı ya da preprint söz konusu değilse, bu durum belirtilmelidir.

Bir katkı ya da makalenin çevirisi yayımlandığında, özgün metne ait olan ve kesinlikle belirtilmesi gereken bazı öğeler vardır:

• makalenin özgün dilde adı;
• süreli yayının özgün dilde adı;
• yayın yılı, cilt, sayı, bölüm, sayfa hakkında bilgi ve kaynakça niteliği taşıyan diğer ayrıntılar;
• ISSN veya ISBN.

Özgün metnin yayın yerini belirtmek zorunlu değildir, ancak süreli yayını belirleyici bir nitelik taşıyorsa, kesinlikle yazılmalıdır.

Lisanslar ve benzeri belgeler

Bir lisansın çevirisi yayımlandığında, çeviriye ilişkin zorunlu olarak belirtilecek bazı öğeler vardır:

• belge türü;
• yayımlandığı ülke;
• belirleyici sayı;
• hak sahibi olmak isteyen veya hak sahibi olan ülke, birey veya kuruluşların adı;
• başlığın çevirisi.

Ayrıca, özgün metne ait olan ve zorunlu olarak belirtilmesi gereken bazı öğeler vardır:

• belge adı;
• özgün belgenin dili.

Belirtilmesi isteğe bağlı öğeler ise şunlardır:

• istek yapanın sayısı, tarihi ve ülkesi;
• kayıt sayısı ve tarihi;
• yayın sayısı ve tarihi;
• lisans tarihi;
• çeviri dili;
• çevirinin yayın tarihi.