"In solche Lage, Klarheit oder Verworrenheit des Traums auf Sicherheit oder Zweifel im Traummaterial umdeuten zu können, kommt man aber nach meiner Erfahrung nur in wenigen Fällen".¹

In die toestand dat men helderheid of verwarring binnen de droom kan vertalen in zekerheid of twijfel over het droommateriaal, komt men naar mijn ervaring slechts in enkele gevallen.

In deze les zullen we de diverse functies van Wordfast behandelen, uitgaande van hun icoontjes en hun functies.

In les 27 hebben we al gezien dat aanklikken van de knop (of het indrukken van de overeenkomstige combinatie van toetsen, Alt-pijl naar beneden) ertoe dient de vertaling van een tekstsegment af te sluiten en die van het volgende segment te beginnen. Maar op welke wijze besluit Wordfast hoe lang een tekstsegment moet zijn? Als men klikt op het icoontje van Wordfast, daarna op Setup, en vervolgens op Segs (segmenten), dan komt er een veld in beeld naast de woorden End of Segments Punctuation (ESP), of te wel, interpunctie van het eind van de segmenten. In het veld zijn enige leestekens aangegeven. Dit betekent dat de op dat moment actieve instelling er vanuit gaat dat een segment als afgesloten kan worden beschouwd wanneer een van de aangegeven leestekens verschijnt.

De vertaler kan in dat veld leestekens aanbrengen of juist verwijderen. Zo kan hij bijvoorbeeld kiezen voor haakjes, komma’s of andere leestekens. De voor- en nadelen van kortere of langere segmenten hebben we al besproken. Iedereen kan er dus voor kiezen zijn eigen voorkeuren te volgen, mede uitgaande van de te vertalen tekst. Zo zal een vertaler die te maken heeft met wiskundige formules die ronde haken bevatten, er zeker niet voor kiezen om die toe te voegen aan de leestekens van ESP, tenzij hij de segmenten voortdurend onderbroken wil zien, ook wanneer het niet nodig is.

Als men het Setup-menu van Wordfast afsluit, blijven de aangegeven leestekens van kracht tot een nieuwe instelling. Als echter tijdens een vertaalsessie – dus wanneer men het menu van de instellingen niet kan openen – het door Wordfast voorgestelde segment niet bevredigt, kan men klikken op het icoontje (of de bijbehorende combinatie van toetsen Alt-Page down indrukken) om de optie Uitbreiden te activeren indien men het te vertalen segment wil uitbreiden of op het icoontje (of de bijbehorende combinatie van toetsen Alt-Page up indrukken) om de optie Beperken te activeren indien men het te vertalen segment juist wil inkorten.

Alvorens met een vertaalsessie te beginnen, is het mogelijk die delen van de brontekst te isoleren die onvertaald dienen te blijven doordat ze onderanderd in de doeltekst moeten voorkomen. Om dit te doen, gaat men als volgt te werk.

Men klikt op het Word-menu Format en kiest daarna voor de optie "Style". Nu kiest men "New" en in het veld waarin men de nieuwe stijl een naam moet geven, kiest men een willekeurige naam die niet vertaald moet worden, bijvoorbeeld "niet vertalen". Dit bevestigt men door te drukken op OK.

Heeft men eenmaal de nieuwe stijl "niet vertalen" gedefinieerd, dan moet men de delen van de brontekst selecteren die niet moeten worden vertaald, en daar de nieuwe stijl op toepassen. Om dit te doen volstaat het ze te selecteren en de nieuwe stijl te kiezen. Nu opent men het Wordfast-menu, men kiest daarin voor "Setup" en daarna voor "Ext", en geeft bij de "externe" stijlen de naam van de aangemaakte nieuwe stijl op (in ons voorbeeld "niet vertalen"). Het programma zal van nu af aan alle tekstdelen vermijden die aldus gemarkeerd zijn.

Als men daarentegen de tekst niet wil markeren en van keer tot keer beslissen of het segment ongewijzigd moet worden gereproduceerd, dan kan men een andere functie gebruiken, de kopieerfunctie, die het volgende icoontje heeft: en als de bijbehorende combinatie van toetsen Alt+Ins. Wanneer men het segment van de brontekst wil kopiëren naar de doeltekst, klikt men op "kopieer" en bevestigt dan met Alt-Neer.

Het belangrijkste verschil tussen deze optie en het eerder beschreven procédé van markering van de niet te vertalen tekst is erin gelegen dat in dit laatste geval de tekst geen deel gaat uitmaken van het vertaalgeheugen, terwijl dat bij het gebruik van het commando "kopieer" wel gebeurt en beide identieke segmenten van bron- en doeltekst in het vertaalgeheugen worden opgenomen en dat bijwerken.²

Nog een hoogst nuttige functie van Wordfast draagt de naam "Co-tekst" en heeft als symbool het icoontje. Ze heeft ook een bijbehorende combinatie van toetsen, dit voor gebruikers die hun handen liever niet van het toetsenbord willen halen om de muis te gebruiken: Control-Alt-C.

Vanuit elke willekeurige positie van het te vertalen document kan men door op dit icoontje te klikken een veld oproepen. Het maakt daarbij niet uit of men zich in een open sessie bevindt of die heeft afgesloten. In dit veld kan men een woord of een reeks woorden intypen (in de vorm van de gewenste woorden, onderling gescheiden door een plusteken). Als we dit commando hebben gegeven, wordt een nieuw Word-document geopend en geleidelijk aan gevuld naarmate gevallen van het woord of de reeks woorden worden gevonden, waarbij tevens de co-tekst in beeld wordt gebracht. Deze functie kan heel handig zijn om antwoord te geven op de vraag of in bepaalde contexten een bepaald lexicon is gebruikt dan wel een ander, of ook een zinsconstructie en wel van welk type.

Als men dat wil, kan men nader opgeven op welke wijze dit zoeken naar de co-tekst moet plaatsvinden. Daartoe moet men het Wordfast-menu openen en klikken op Setup, vervolgens op P.B., wat staat voor Pandora’s Box, of te wel de "Doos van Pandora". In dit venster kunnen, voor wat betreft het zoeken naar de co-tekst, de volgende opties worden ingevoerd:

ContextSearch=All

ContextSearch=Source

ContextSearch=Target

Als men alvorens te klikken op een woord uitkiest, wordt het zoeken uitgevoerd binnen de brontekst (als het geselecteerde woord daarin voorkomt) of binnen de doeltekst (als het geselecteerde woord in de doeltekst thuishoort). Als men een van de drie opties invoert bij de "Doos van Pandora", verkrijgt men de volgende resultaten:

ContextSearch=All dwingt Wordfast ertoe het zoeken naar de co-tekst in alle segmenten uit te voeren, onafhankelijk van waar het gekozen woord zich bevindt.

ContextSearch=Source dwingt Wordfast ertoe het zoeken naar de co-tekst uitsluitend in de segmenten van de brontekst van het vertaalgeheugen uit te voeren.

ContextSearch=Target laat Wordfast het zoeken naar de co-tekst uitsluitend in de segmenten van de doeltekst van het vertaalgeheugen uitvoeren.

Een soortgelijke functie wordt geactiveerd door het icoontje Concordanties , of de overeenkomstige combinatie van toetsen Control-Alt-N. Voordat men deze functie activeert moet men beschikken over bestanden in text format (het formaat met de extensie .txt), waarbinnen men het zoeken naar concordanties wil uitvoeren. Die bestanden dienen in een aparte map te worden bijeengebracht die vervolgens in het Wordfast-menu door middel van de optie Setup, submenu Files, moet worden aangewezen door te klikken op "Set concordance folder".

Het zoeken naar concordanties wordt zowel uitgevoerd in het vertaalgeheugen als in de documenten in text format .txt die zich in de van te voren ingestelde map bevinden. Het gaat dus om een zoeken naar de co-tekst dat wordt uitgebreid tot de in die map toegevoegde bestanden.

In de volgende les zullen we ons overzicht van de functies van Wordfast voortzetten.

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),