"Gevoelens van allerlei aard gaan er in je om als je deze brieven doorbladert"¹.

In de vorige hoofdstukken hebben we kennis gemaakt met enkele aspecten van het denken van De Saussure en Peirce, mannen die, ofschoon tijdgenoten, nooit kennis hebben kunnen nemen van elkaars werk. Een andere wetenschapper die zich heeft beziggehouden met taal, de Oostenrijker Ludwig Wittgenstein (1889-1951), heeft, naar het schijnt onafhankelijk van de geschriften van de zojuist genoemden, een eigen theorie over de betekenis ontwikkeld. Wittgenstein vermeldt althans geen van beiden, ook al moet worden opgemerkt dat de Philosophische Untersuchungen, zijn laatste, postuum in 1953 gepubliceerde werk, is geschreven in de vorm van uitgewerkte gedachten zonder enige bibliografie. De filosoof zet zijn op logische redeneringen gebaseerde overdenkingen uiteen zonder citaten of expliciete verwijzingen naar andere auteurs.
Aangezien de Philosophische Untersuchungen vrijwel geheel gewijd zijn aan de kwestie van taal en betekenis, moeten wij er hier wel aandacht aan schenken, daar we ons nu eenmaal bezighouden met de semiose en het lezen. We weten op hoe complexe wijze de ideeën elkaar wederzijds beïnvloeden in de semiosfeer en achten het van belang te trachten de gedachten van de belangrijkste denkers over de taal beknopt weer te geven en te vergelijken door waar mogelijk terug te vallen op een gemeenschappelijke metataal, die in de oorspronkelijke werken ontbreekt². We zullen beginnen met enige losse verwijzingen naar onderwerpen die ons van dichtbij raken.

Wittgenstein stelt zich vragen over de aard van de woorden. Hij merkt op dat stellen dat elk woord iets betekent, dezelfde waarde heeft als helemaal niets zeggen. De woorden hebben uiteenlopende functies, net zoals de functies van werktuigen uiteenlopen, en er gelijkenissen bestaan tussen twee gevallen die worden vergeleken³.
In zijn poging te begrijpen hoe men een woord kan definiëren, onderscheidt de Oostenrijkse filosoof de woorden die gebruikt worden om ergens betekenis aan te geven, van de woorden die worden gebruikt om de woorden zelf aan te duiden. Hij geeft daartoe het volgende voorbeeld:

De aanhalingstekens, de tekens die het autonieme woord afbakenen, hebben nu juist als doel het deel van de tekst te markeren dat geen betekenis draagt ten opzichte van de wereld, maar wel in relatie tot de tekens zelf. Daarom - om op de praktische kant van de kwestie komen - is het belangrijk dat gevallen van autonimie altijd met leestekens worden afgebakend. Natuurlijk geldt deze regel voor alle talen; wat echter geldig blijft is het principe dat indien er in een interlinguaal te vertalen tekst een geval van autonimie zonder afbakening voorkomt, er geen reden bestaat om die toe te voegen, omdat het kan gaan om een stijlkenmerk van de auteur. Dit geldt niet in het geval van puur beschrijvende teksten (zoals een handleiding), waarin het ontbreken van afbakeningstekens gewoon aan slordigheid te wijten kan zijn.
Een andere belangrijke intuïtie van Wittgenstein betreft het lezen, om precies te zijn, het hardop lezen van een geschreven zin, die wordt vergeleken met de vocale uitvoering (de zang) van een stuk bladmuziek. Wittgenstein spreekt over het verschil tussen de precieze overeenkomst tussen de geschreven muziek en het zingen ervan en het ontbreken van zo'n overeenkomst tussen een geschreven tekst en de '"betekenis" (gedachte) van de zin'⁵. Daaruit begrijpt men hoeveel ruimte deze opvatting van de taal laat aan de individuele interpretatie, aan dat wat in Peirce het begrip "interpretant" zou zijn.
Een ander heel belangrijk begrip is dat van "taalspel", een term waaronder Wittgenstein de diverse soorten taal verstaat, om te benadrukken dat een taal spreken deel uitmaakt van een activiteit, dat het een vorm van leven is. Hier volgen enige voorbeelden van taalspel:

Zoals we zien wordt vertaling gerekend tot de taalspelen. Maar hoe gaat men te werk om betekenis aan woorden te verlenen? Een van de procédés die Wittgenstein aangeeft als niet bruikbaar bij het verlenen van betekenis aan woorden is dat van de definitie door tegenstelling. Hij geeft als voorbeeld de bijvoeglijke naamwoorden "rood" en "bescheiden", die beide onmogelijk te definiëren zijn als het tegengestelde van hun ontkenning: "niet rood" en "niet bescheiden"⁷. In tegenstelling tot kunstmatige talen als de wiskunde zijn de natuurlijke talen anisomorf. Dit betekent dat er geen één-op-één relatie bestaat tussen de betekenissen en de woorden. Bijgevolg zijn ook begrippen als "synoniem" en "tegengestelde" nogal misplaatst in een natuurlijke taal. Het web van mogelijke overeenkomsten is te ingewikkeld om te kunnen zeggen wat het tegengestelde van een woord is, vooral indien niet wordt aangegeven vanuit welk gezichtspunt het tegengestelde moet worden gezien.
Te zeggen dat "bescheiden" het tegengestelde is van dat wat niet bescheiden is, zo benadrukt Wittgenstein, is niet per se onjuist, maar op zijn minst dubbelzinnig. Een zeer belangrijke waarschuwing, die we echter nooit te lezen krijgen wanneer wij een synoniemenwoordenboek raadplegen.