"Mir die Buchstaben beizubringen, dazu hatte die Mutter schon gar keine Geduld. Sie warf ihre Prinzipien über den Haufen und ich behielt das Buch."¹

"Mijn moeder zou nooit genoeg geduld hebben gehad om me de letters van het alfabet te leren. Zo gooide zij haar opvoedkundige principes in de prullenbak en hield ik het boek".

Wij kijken nog even naar de intralinguïstische ondertiteling als fysiek hulpmiddel. In de loop van de tijd zijn technieken ontwikkeld om de supersegmentale kenmerken, of tenminste enige ervan, grafisch weer te geven. De Linde en Kay (1999) geven hier enkele voorbeelden van.

Een van de niet hoorbare supersegmentale kenmerken is aarzeling, de pauze waarmee de spreker verraadt dat hij opnieuw nadenkt over wat hij zegt. In deze gevallen worden puntjes voor en na de pauze geplaatst en ook bij het begin van een nieuwe zin, zonder dat er een andere reden voor is dan het uitdrukken van die aarzeling.:

Met deze kunstgreep wordt een expressieve nuance aangebracht die overeenkomt met aarzelingen die door tussenwerpsels als eh, hmm, tja enzovoorts worden geuit.

Een ander element dat doven niet kunnen waarnemen is de toon van de stem. Om deze reden zijn andere grafische hulpmiddelen bedacht, waaraan de kijker steun kan hebben naast de gelaatsuitdrukking van de acteurs, die veelzeggende kunnen zijn. Zo is in de ondertitel:

Een toon van levendige, nadrukkelijke uitroep waarneembaar, terwijl in het volgende voorbeeld:

duidelijke ironie waarneembaar is bij de spreker, die waarschijnlijk zijn gesprekspartner in het ootje neemt en precies het tegenovergestelde van de denotatieve betekenis van de woorden wil uitdrukken. Hier valt op dat de interpunctie zich tussen haakjes bevindt, dit om haar te onderscheiden van de gebruikelijke interpunctie, die met haar gewone waarde wordt gebruikt.

Voor wat accenten en bijzondere uitspraak betreft, kan men in bepaalde gevallen een bijzondere spelling gebruiken die een van de standaarduitspraak afwijkende spreekwijze kan suggereren. In het Amerikaanse Engels vinden we voorbeelden van vormen die ook in gedrukte teksten vaak worden gebruikt. Zo wordt gonna in plaats van going to, wanna voor want to, ain’t voor isn’t gebruikt, enzovoorts. Wanneer de schrijfwijze niet kan helpen, kunnen metalinguïstische ingrepen in de ondertiteling hulp bieden, zoals in het volgende voorbeeld:

Deze woordspeling zou moeilijk een andere uitingsvorm hebben kunnen krijgen dan die met een Amerikaans accent. Ze is gebaseerd op de dubbelzinnigheid van drie betekenissen: medium, rare en well done zijn de drie gradaties van doorbakkenheid van biefstukken die de Amerikanen kennen. Tegelijkertijd is medium ook het enkelvoud van media, hier in de zin van ‘massa media’, betekent rare ook zeldzaam en well done natuurlijk ook "mooi gedaan".

Woordspelingen zijn een ander problematisch terrein voor vertalers van ondertitels. Vooral homofonen leveren hier moeilijkheden. De Linde en Kay geven het volgende voorbeeld uit de bekende film Pulp Fiction van Quentin Tarantino:

Hier is de moeilijkheid erin gelegen de woordspeling te vatten tussen Catch up (loop door) en Ketchup (waarop gezinspeeld wordt in de verwijzing naar de tomatenfamilie). De keuze van de vertaler is in dit geval geweest de spelling van het in deze context minst waarschijnlijke woord (ketchup) te hanteren, in de hoop dat de toeschouwer de associatie oppakt met de in dit geval meest voor de hand liggende zin (met de spelling ‘catch up’).

Nog een element dat doven niet waarnemen en waarvoor ze bovendien geen aanwijzingen ontvangen, vormen geluiden die worden voortgebracht door bronnen die zich buiten het beeld bevinden. In geval van een ijselijke gil is een veel gebruikte methode die om door middel van woorden te verduidelijken wat er in de soundtrack te horen valt:

Hier dient de hoofdletter ertoe om een idee te geven van de intensiteit van het geluid. Ook al zal die op de toeschouwer niet dezelfde uitwerking hebben als het horen van de eigenlijke gil, toch zal hij zich zodanig in de handeling kunnen verplaatsen dat hij de gang van zaken kan volgen alsof hij die reëel had waargenomen.

De muziek wordt in films aangeduid met een verbale uitleg die aangeeft wat voor muziek er klinkt, zodat de toeschouwer tenminste bij benadering op weg wordt geholpen. Gaat het om een gezongen tekst, dan wordt het teken # (of ook wel ♪) voor de tekst geplaatst, zodat degene die dit gebruikte teken kent, weet dat de tekst wordt gezongen.

Terwijl de ondertitels het voordeel hebben dat ze de brontekst niet vervangen, maar aanvullen of ondersteunen, hebben ze wel het nadeel dat ze een intersemiotische receptie die gebruik maakt van de kanalen van de visuele waarneming van beelden en het horen van klanken omzetten in een intersemiotische receptie die, in het geval van niet gehoorgestoorden, nog rijker wordt, doordat ze het gehoor, de visuele waarneming van beelden en die van een verbale tekst met zich meebrengt. De Linde en Kay wijzen op een probleem dat ook essentieel is bij nasynchronisatie:

Deze overweging over het later toevoegen van elementen die de eigenlijke productie vreemd zijn, is ook van groot belang voor de nasynchronisatie, waarbij de vertaalde tekst volledig in de plaats komt van de oorspronkelijk door de filmmakers bedoelde en gerealiseerde tekst.

Een soms bij het maken van ondertitels gevolgde handelwijze wil dat de ondertitel als vorm van geschreven literatuur rekening "moet" houden met de voor de geschreven literatuur geldende canons van de ontvangende cultuur.

in een ondertitel of in een roman te veranderen in:

Dat is een visie op het vertalen als een vorm van censuur, waarbij de uitgever, of de vertaler namens hem, net doet alsof de gesproken taal verschilt van wat ze in werkelijkheid is. Op deze wijze gepubliceerde romans (en films die van soortgelijke ondertitels zijn voorzien) maken uiteindelijk een belachelijke indruk, omdat ze alle contact met de werkelijkheid verliezen. Ik wil een voorbeeld geven uit een recent boek. Twee buren praten met elkaar in de tuin:

De Italiaanse uitgever veranderde deze dialoog in iets dat ons eigenlijk als onmogelijk voorkomt:

Dit komt eigenlijk neer op vertalen alsof er in het Engels had gestaan:

Het is duidelijk voor wie goed Italiaans en/of Engels kent dat twee normale mensen die met elkaar staan te kletsen en geen nieuwsbulletin voorlezen op de radio, nooit het woord tosare of to mow zouden gebruiken. Wanneer "Let me do it" wordt tot "Sta mij toe", dan wordt de situatie ronduit komisch. In het Italiaans doet ook de toekomende tijd ("ik zal het [wel] doen", zegt Tim in deze vertaling) nogal formeel aan. Probeer maar eens zo met je buurman te praten terwijl je over de heg geleund staat!