"Man kann sich vorstellen, daß ein gutes Stück der Zwischenarbeit bei der Traumbildung, welche die gesonderten Traumgedanken auf möglichst knappen und einheitlichen Ausdruck im Traume zu reduzieren sucht, auf solche Weise, durch passende sprachliche Umformung der einzelnen Gedanken vor sich geht."¹

Men kan zich voorstellen dat een flink deel van het intermediair werk bij de vorming van de droom, dat de afzonderlijke droomgedachten tot een zo beknopt en eenvormig mogelijke uiting in de droom tracht terug te brengen, op zo’n wijze door passende omzetting van de afzonderlijke gedachten in taal verloopt.

Zo ziet het zoekscherm van het Logos-woordenboek eruit. We beginnen linksboven. Met de optie "change layout" krijgen we toegang tot het scherm waarop we ons hebben ingeschreven als gebruiker van het toegangsportaal van Logos. Hierin kunnen we onze persoonlijke gegevens wijzigen. Als ik bijvoorbeeld mijn profiel wijzig en als "preferred language" voor mijn zoekopdrachten met het woordenboek "German" opgeef, dan kan ik het zoekscherm zo instellen dat als brontaal het Duits wordt ingesteld. Klik ik op de tweede optie, "professional", en voer ik daarbij mijn gebruikersnaam en mijn wachtwoord in (waarbij ik dus inlog), dan verdwijnen de woorden "Guest User" rechtsboven en komt daarvoor in de plaats mijn gebruikersnaam te staan. Vanaf dat moment doe ik wat ik doe in het woordenboek met de toestemming die hoort bij mijn registratie. Als ik bijvoorbeeld sta ingeschreven als gebruiker die het recht heeft om woorden te controleren en in te voeren voor de combinatie Engels-Italiaans, dan kan ik na het inloggen klikken op "Guest work", controleren welke woorden recentelijk zijn ingevoerd maar nog niet bevestigd. Ik krijg dan het volgende scherm te zien:

Als ik klik op "search", verschijnt een lange lijst woorden die allemaal een paar dagen of uren geleden zijn ingevoerd, met een sterretje ervoor en gevolgd door twee vraagtekens. Dit betekent dat voor deze woorden vertalingen zijn voorgesteld die nog niet door een ervaren deskundige zijn goedgekeurd. Ik vind bijvoorbeeld "*floating point??", klik op dit woord en daarna op «C» (wat staat voor "change"), vervolgens op "Language" en kies voor "Italian"², voeg in de daartoe bestemde ruimte toe "virgola mobile", en verkrijg dan het nieuwe lemma in het woordenboek. Van nu af aan kan iedereen die zoekt naar "virgola mobile" de Engelse vertaling "floating point" vinden en andersom.

Tenslotte heeft het hoofdscherm de optie "Help", die mij naar een andere pagina met uitleg over het gebruik van het woordenboek brengt.

Als ik naar de regel "Word" ga, kom ik in het deel waarin het woordenboek kan worden gebruikt als gebruiker, niet als coauteur. Hier kan men een woord intypen dat men zoekt. Men hoeft daarvoor niet de taal te kennen waarin dat voorkomt: het volstaat in het veld "From:" geen specifieke taal aan te geven, maar te kiezen voor de optie "all languages". Laten we eens zien wat er dan gebeurt. Ik typ het woord "meta" in met de optie "all languages" en krijg het volgende resultaat:

Deze zeven antwoorden kunnen betrekking hebben op hetzelfde lemma, dat in meerdere talen vertaald is, of op zeven verschillende lemmata. Om dit uit te vinden klik ik op het eerste lemma, het Spaanse woord: ik vind verwijzingen naar wel vier verschillende betekenissen, onderscheiden naar vier verschillende contexten: het eerste betreft de term uit de sportwereld, "finish", en geeft ook een vertaling in het Valenciaans, die op dezelfde wijze wordt geschreven. De tweede is het voorvoegsel van Griekse herkomst, zoals wordt aangetroffen in het woord "metatekst". De derde is de geografische eigennaam van een rivier in Zuid-Amerika. De vierde is de term uit de sterrenkundige geografie met de betekenis "passage langs de meridiaan van een hemellichaam"³.

Als ik nu terugkeer naar de eerste pagina met resultaten van de zoekopdracht "meta" en op "Italian" klik, krijg ik vier verschillende woorden: het eerste, de sportterm, betreft het "doel" uit verschillende sporten, onder meer voetbal, het tweede de "bestemming", het derde is het woord "metà" (dat "helft" betekent; accenten worden door de zoekmachine niet in aanmerking genomen om het zoeken te vergemakkelijken, daar men zich kan vergissen bij het al of niet gebruiken van een accent, onder meer door het accent grave te gebruiken in plaats van het accent aigu). Het eerste woord wordt met een definitie gegeven, terwijl het tweede wordt aangegeven als synoniem voor "bestemming" en het derde als foute schrijfwijze van "metà"; men verwijst hierbij dus naar de juiste spelling, die met accent. Het vierde en laatste is de betekenis "doelstelling", synoniem van "obiettivo".

Keer ik terug naar mijn eerste resultaten en klik ik dan op "Latin", dan krijg ik vier andere resultaten: sommige betekenissen die we al in andere talen hebben aangetroffen en daarenboven de Latijnse term die de geometrische vorm "kegel" of "conus" aangeeft. In het Portugees ontdekken we dat het woord in voetbaltaal "goal" betekent, en tenslotte krijgen we de aanwijzing dat het in het Spaans een vorm van het werkwoord "meter" is. We kunnen daarop klikken en vervolgens gebruikmaken van de mogelijkheid om de vervoeging te bekijken door "show conjugation" aan te klikken: doen we dat, dan worden we verbonden met de universele werkwoordenverbuiger van Logos, die ons de complete vervoeging van het werkwoord "meter" geeft.

De universele werkwoordenverbuiger

(http://www.logosconjugator.org/owa-v/verba_dba.verba_main.create_page?lang=es) is een ander belangrijk bestanddeel van het toegangsportaal van Logos waarmee we aan de vervoeging van elk werkwoord kunnen komen door er een willekeurige vorm van aan te wijzen.

Uit de zoekopdracht die we hebben uitgevoerd blijkt dat we door de uit vier letters bestaande string "meta" op te geven er verschillende betekenissen van hebben leren kennen in diverse talen. Anders is de taak van degene die de taal al kent waarin een woord verschijnt en op zoek gaat naar een vertaling ervan, bijvoorbeeld een vaktalige. Laten we doen alsof ik alle mogelijke vertalingen van het Italiaanse woord "capsula" wil vinden⁴. In dat geval klik ik in het zoekscherm van het woordenboek op "all matches": zo zoek ik niet alleen naar het lemma "capsula", maar ook naar lemmata die met deze string slechts een gedeeltelijke overeenkomst vertonen. Ik krijg dan het fraaie resultaat van:

capsula di prova per valvola limitatrice della pressione 6311

Zoals we zien een overrompelende hoeveelheid, die te maken heeft met uiteenlopende vakgebieden; het nummer naast de lemmata geeft de sector aan waarin een bepaald woord thuishoort en waarin een bepaalde vertaling kan worden gezocht, teneinde verwarring te voorkomen tussen de betekenis van de term in een bepaalde sector en de betekenis ervan in andere contexten.

Elke vertaling kan verschillende vormen of varianten hebben (synoniemen) en gaat vergezeld van een definitie. Wanneer men de pagina met de diverse vertalingen in de verschillende talen voor zich heeft, kan men ook toegang krijgen tot hun context (niet de kunstmatige van de woordenboeken, maar de natuurlijke van sprekende en schrijvende mensen). Als men klikt op een vertaling, wordt men automatisch doorgestuurd naar hun context binnen de Wordtheque (zie hiervoor de lessen negen en tien van dit deel van onze cursus).

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),