"Dieser Autor, der der Psychoanalyse vielleicht ebensoviel geschadet als genützt hat, brachte eine große Anzahl von unvermuteten Symbolübersetzungen vor, die anfänglich nicht geglaubt wurden, später aber größtenteils Bestätigung fanden und angenommen werden mußten."¹

Deze auteur, die de psychoanalyse misschien net zoveel geschaad heeft als vooruitgeholpen, heeft een groot aantal verrassende vertalingen van symbolen geproduceerd, die aanvankelijk niet geloofd werden maar later grotendeels bevestigd en aanvaard moesten worden.

De gebruiker van Wordfast kan ook werken in een PDF-bestand van Acrobat. PDF-files worden vooral gebruikt voor publicaties omdat ze, anders dan Word-bestanden, de pagina-indeling ook dan behouden wanneer ze van de ene computer worden doorgegeven naar de andere.

Om deze reden worden PDF-bestanden in de uitgeverijwereld gebruikt om een uit opgemaakte pagina’s bestaande tekst naar de drukker te sturen, zodat ze direct kunnen worden gedrukt. Ze worden ook veel gebruikt op het internet om artikelen te publiceren die ter beschikking worden gesteld aan de internetgebruikers, maar wel zo dat deze de oorspronkelijke tekst niet kunnen veranderen of aantasten.

Wordfast en werken met PDF-bestanden. Om een PDF-file met behulp van Wordfast te importeren in Word, dient men als volgt te werk te gaan:

• Het PDF-bestand openen en open laten staan;
• Word openen, de toepassing Wordfast openen door te klikken op het betreffende icoontje op de taakbalk;
• In het lege Word-document klikken op het icoontje "Next Segment", alsof men het commando geeft de eerste zin van een tekst (die er niet is) te vertalen;
• Nu verschijnt een venster met het bericht: "PDF-document aangetroffen: overgaan tot ophalen?"
• Klik nu op "OK". Er is enige tijd voor nodig om het document te importeren. Zodra dit is gebeurd verschijnt het bericht "Controleer document".

Natuurlijk converteert dit type omzetting alleen de tekst naar het Word-formaat .doc, en niet de afbeeldingen.

Op de plaats van het einde van elke regel van het .pdf-bestand, verschijnen in het Word-file paragraaftekens. Om de alinea’s van het oorspronkelijke bestand te reconstrueren, moet men sommige einde paragraaftekens vervangen door een spatie. Dit gaat als volgt in zijn werk:

• Kies in het menu "wijzigen" (Engels: edit) voor "vervangen" (replace);
• Typ in het vak van de te zoeken string de combinatie "^p";
• Typ in het vak van de te vervangen string een spatie;
• Klik op "Find Next";
• Klik bij elke gevonden vorm op "vervangen" als het om een regeleinde gaat en klik op "vind volgende" als het om een echt paragraafeinde gaat.

Om dezelfde fonts te bewaren als voor het PDF-bestand gebruikt zijn, moet u binnen de optie "Doos van Pandora" het commando "KeepPDFFonts" opgeven.

Ik heb verschillende lessen van dit vijfde deel van de cursus gewijd aan het gebruik van Wordfast, omdat ik geloof dat vertaalgeheugens een heel belangrijk hulpmiddel vormen dat alle jonge en aspirant-vertalers zouden moeten beheersen, en ik heb gekozen voor Wordfast vóór andere soortgelijke toepassingen omdat Wordfast gratis is en veel ruimte inruimen voor de andere programma’s een vorm van indirecte (en incorrecte) reclame zou zijn.

Wordfast is een van de hulpmiddelen die de Logos Groep gratis ter beschikking stelt van de wereldwijde internetgebruikers, en daardoor naar mijn mening een voorziening is die verdient meer bekendheid en waardering te krijgen en te worden gebruikt. Op de site www.wordfast.org vindt men instructies voor het gebruik van Wordfast in zeer veel talen, maar ik heb gemeend hiernaast ook zelf een bijdrage te moeten leveren door de technische kennis die de instructies bevatten te versimpelen om het programma aldus toegankelijk te maken ook voor wie weinig vertrouwd is met computers en informatica. Ik heb kortom getracht deze bagage van kennis uit de technische vaktaal te vertalen in gewone taal, rekening houdende met de verschillende zwakke plekken van een puur taalgerichte vertaling, en in plaats daarvan een culturele vertaling willen geven.

Waarschijnlijk gaan bij de technici die gewend zijn aan hun eigen vaktaal de haren recht overeind staan als ze lezen wat ik heb geschreven, doordat ik altijd de voorkeur heb gegeven aan het woord boven de term, de verklarende uitleg bovenaan de moeilijk toegankelijke directe uitdrukking, ik heb uitgewijd over elementen die voor technici vanzelfsprekend zijn maar niet altijd voor leken, enzovoorts.

Ik heb om kort te gaan de beginselen van de totale vertaling mede toegepast op de instructies voor het gebruik van Wordfast. Het zwakke punt van de technische communicatie is vaak het culturele zelfbewustzijn van de technicus. Daar bij de technicus een duidelijk afgebakend bewustzijn ontbreekt van wat deel uitmaakt van de eigen cultuur en wat behoort tot de cultuur van anderen (in dit geval, degene voor wie de communicatie bestemd is), heeft hij vaak geen duidelijk idee van wat hij dient uit te leggen noch van hoe hij dat moet doen.

De "technical writer" beschouwt soms als vanzelfsprekend wat dat voor hemzelf is, ook al is het dat allerminst voor zijn modellezer. Wat voor hem impliciet is, moet soms aan die lezer worden uitgelegd. Laat de technicus dat achterwege, dan moet de lezer een poging doen om het impliciete expliciet te maken, wat hem soms niet lukt doordat hij niet beschikt over de daartoe noodzakelijke technische kennis. Daarom is het heel prettig als een "technical writer" in de eerste plaats deskundig is op het gebied van de communicatie. Men heeft hier meer aan een communicatiedeskundige die leert om te gaan met een technisch instrument en dat vervolgens beschrijft voor het publiek dan aan een technicus die in zijn eigen woorden het publiek uitlegt hoe men dient om te gaan met het instrument. In dit laatste geval ontbreekt de – fundamentele – overdracht van de culturele vertaling.

De vertaalmarkt en vooral die van de vertaling voor het uitgeverijwezen, is verzadigd met vertalers. Er is een te groot verschil tussen (geringe) vraag en (enorm breed) aanbod. Daardoor is het voor wie op dit terrein wil werken bijzonder moeilijk een toekomst op te bouwen. Prestaties van hoge kwaliteit kunnen garanderen is daarbij een vereiste.

Het gebruik van vertaalgeheugens is vanuit dit gezichtspunt essentieel, en zou vooral daar moeten doordringen waar het succes ervan nog niet echt groot is gebleken: in de wereld van de vertaling voor het uitgeverijwezen.

De voornaamste nadelen van het gebruik van vertaalgeheugens in de uitgeverijwereld zijn voor de vertaler gelegen in het feit dat alvorens aan de slag te kunnen gaan de tekst van papieren formaat naar elektronisch formaat moet worden omgezet. In de meeste gevallen is de uitgever namelijk niet in staat het document dat de tekst bevat in deze vorm aan te leveren. Deze operatie vraagt een paar uur tijd. Met een goede scanner kan men in een halve dag ongeveer 400 pagina’s tekst scannen en herkennen. Deze tijd wordt echter ruim gecompenseerd door de voordelen in de vervolgfase: de vier uur werk die men (stellen we hier even) extra heeft moeten verrichten voor deze voorbereidende stappen hebben gunstige gevolgen voor de tijdsduur en de kwaliteit van de vertaling, gelet op de volgende factoren:

• De vereiste tijd voor het vinden van de te vertalen zin op het bedrukte vel papier vermindert;
• Het van het risico dat men passages overslaat wordt tot nul gereduceerd;
• Men bespaart tijd bij het opzoeken in glossaria en woordenboeken;
• De ogen raken minder vermoeid;
• Men krijgt tijd om andere voorbeelden van termen of woorden op te zoeken;
• Men krijgt tijd om een lexicaal homogene tekst te produceren.

De vertaler die carrière wil maken in deze steeds sterker competitieve markt kan het niet stellen zonder kennis van dit instrument.

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),