"Das Absurde des Traumes ist aber nicht mit einem einfachen ‘Nein’ zu übersetzen, sondern soll die Disposition der Traumgedanken wiedergeben, gleichzeitig mit dem Widerspruch zu höhnen oder zu lachen."¹

Het absurde van de droom mag echter niet zomaar met een simpel ‘nee’ vertaald worden, maar dient de neiging van de droomgedachte weer te geven om samen met de tegenstrijdigheid te spotten of te lachen.

Een andere vorm van interferentie in de vertaalkritiek wordt volgens Levý veroorzaakt door de invloed van bestaande vertalingen van dezelfde teksten op het werk van de vertaler. Het is onvermijdelijk dat de vertaler bewust of (vaker nog) onbewust wordt beïnvloed door dergelijke "parallelle" vertalingen.⁴

De abductieve reconstructie die uitgaat van het resultaat (de vertaling) heeft als doel de methode en de opvattingen van de vertaler te reconstrueren. De elementen die bij die analyse van primair belang zijn, zijn de verschillen tussen brontekst en doeltekst. Daarom

Levý brengt een eerste classificatie tot stand van de verschillen tussen brontekst en doeltekst: fouten in betekenis, vorm en expressie. We zullen zien dat dit embryo in de werken van latere theoretici nader tot ontwikkeling zal worden gebracht.

Het feit dat er meerdere versies bestaan van eenzelfde origineel veroorzaakt een situatie die gunstig is voor de vertaalkritiek. Als we eenmaal hebben vastgesteld welke functie de vertaalde tekst in de ontvangende cultuur heeft, kunnen wij analyseren hoe een bepaalde doeltekst die taak vervult. Levý stelt de vertaling voor als een middel voor massacommunicatie dat een merkwaardig effect heeft op de entropie (de mate van wanorde) van de culturele systemen. Vertalingen verhogen namelijk het entropisch niveau van de nationale culturele systemen (door nieuwe elementen aan te voeren), terwijl ze tegelijkertijd de globale entropie verminderen (door bij te dragen tot een meer homogene distributie van de individuele kenmerken van de afzonderlijke culturen). Het is mogelijk dat deze opvatting de ontwikkeling van Lotmans leer van de semiosfeer heeft beïnvloed.

Ook een andere vader van de vertaalwetenschap heeft zeer interessante dingen geschreven over de kritiek: Holmes. Zijn positie met betrekking tot de vertaalkritiek ligt geheel in de lijn van zijn mapping theory. De vertaler schept door of na het lezen van de brontekst een mentale kaart van dit origineel, met behulp waarvan hij op het vlak van de ontvangende cultuur een mentale kaart van de doeltekst projecteert, waaruit dan de afzonderlijke vertaalkeuzen voortkomen.

De criticus van de vertaling moet in de eerste plaats, uitgaande van brontekst en doeltekst, de mentale kaarten van de vertaler reconstrueren en vervolgens vergelijken om uit hun relatie de vertaalstrategie af te leiden. Hier volgt het complexe schema van Holmes:⁶

Er bestaan volgens Holmes twee werkmethoden van de vertaalcriticus. De eerste is specifiek gebaseerd op de vergelijkende analyse van een combinatie van brontekst en doeltekst en heeft als doel de verschillen tussen beide vast te stellen en te classificeren.

De tweede is daarentegen gebaseerd op een constante groep kenmerken die in alle koppels van brontekst/doeltekst wordt gecontroleerd, los van de specifieke analyse.

Holmes stelt dat de eerste benadering het nadeel heeft dat ze ruimte laat voor de natuurlijke persoonlijke eigenaardigheden van de analyse door de criticus. Deze kan onterecht of per ongeluk achterwege laten bepaalde kenmerken te analyseren. De tweede benadering heeft het nadeel dat ze gebruik moet maken van een zeer uitgebreide groep van te analyseren elementen, waarvan niet alle altijd toepasbaar zijn op het koppel brontekst-doeltekst waarom het gaat. Dit maakt deze kritische analyse nogal zwaar. Holmes heeft aan ons de taak overgelaten een repertorium te vinden van te analyseren kenmerken dat voor elk type tekst compleet is en dat door alle vertaalwetenschappers kan worden gedeeld.

De Slovaakse wetenschapper Popovič, een andere dragende zuil van de vertaalwetenschap, is van mening dat

en plaatst alle mogelijke relaties tussen brontekst en doeltekst in het volgende samenvattende schema:⁸

Dit schema heeft het voordeel dat het de mogelijkheid biedt om de verschillen tussen brontekst en doeltekst ook op andere terreinen dan de interlinguale vertaling, zij het wel daarmee verwante, te analyseren, zodat het deel uit is gaan maken van de achtereenvolgende ontwikkelingen in de vertaalwetenschap, zoals met begrippen als de totale vertaling.

• in het geval van de vertaling, heeft de criticus te maken met twee communicatieve daden: brontekst en doeltekst;
• terwijl de criticus die zich bezighoudt met werk in de oorspronkelijke taal te maken heeft met de literaire productie van zijn eigen tijd en getuige is van de geboorte ervan en van de reacties van lezers, kan de vertaalcriticus ook geconfronteerd worden met de eigentijdse vertaling van een niet-eigentijds werk.¹⁰

Het komt ook vaak voor dat een redacteur ingrijpt in een vertaalde tekst zonder het origineel te raadplegen; zijn enige criterium vormen in dat geval de linguïstische en stilistische normen van de ontvangende literatuur. Het werk wordt zowel vanuit het gezichtspunt van de normen en de canon van de ontvangende cultuur als door het tevreden stellen van de lezer bepaald¹¹, en zo kan het gebeuren dat de vertaalstrategie niet wordt begrepen en de keuzen van de vertaler min of meer bewust met voeten worden getreden.

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),

FREUD SIGMUND, Die Traumdeutung (1902),